Historia parafii

Parafia św. Michała Archanioła w Kamieniu

Krótka historia parafii Kamień.

     Chociaż parafia oficjalnie powstała dokładnie sto lat temu, aktem erygującym jej powstanie wydanym 15 czerwca 1920 roku przez Biskupa Lubelskiego ks. Mariana Fulmana to jej historia sięga znacznie dalej i jest tak skomplikowana jak miejsce, w którym jest położona – skomplikowana jak historia Ziemi Chełmskiej.

     Pierwszy ks. Proboszcz parafii w Kamieniu ks. Wincenty Pawelec w „Inwentarzu kościoła parafialnego w Kamieniu dekanatu Chełmskiego diecezji Lubelskiej” sporządzonego dla Kurii w Lublinie pisze: „ Parafia obrządku wschodniego powstała w XVIII wieku. W 1751 Andrzej Olędzki Polak katolik obrządku łacińskiego właściciel Kamienia po porozumieniu z biskupem Chełmskim Felicjanem Wołłodzimierzem (1731-53) postanowił utworzyć parafię dla swoich poddanych katolików w Kamieniu, Ignatowie i Udalcu. Wydzielił odpowiednią ilość gruntu, nadał prawo proboszczowi wolnego wyrębu w lasach swoich, prawo wolnego mielenia w młynach (prawdopodobnie dokument erekcyjny zaginął w czasie Powstania Kościuszkowskiego). Pierwszy zatem drewniany kościół św. Jerzego stał blisko dworu (być może w miejscu dzisiejszego kościoła!!!). W połowie XIX wieku Antoni Piotrowski właściciel Polak – katolik przeniósł wieś Kamień, leżącą blisko dworu w miejsce, które dziś zajmuje. Po środku wsi dla wygody parafian zaczął budowę murowanej świątyni pod wezwaniem Św. Michała Archanioła w stylu katolickich kościołów. Nie skończył gdyż za udział w Powstaniu Listopadowym musiał uciekać za granicę. Dokończył przy pomocy parafian dziedzic Antoni Mańkowski – Polak i katolik. W 1833 r. odbyło się poświęcenie kościoła a stary kościół obrócono na użytek świecki.”

     Prawie w tym samym czasie, bo w roku 1828 r., wybudowano inny parafialny kościół unicki w Pławanicach, który fundował Klemens Grodzicki. Obie świątynie parafialne były kościołami unickimi czyli katolickimi, w których liturgia odbywała się w obrządku wschodnim. Jako, że Kamień leży w Ziemi Chełmskiej, która była częścią zaboru rosyjskiego, to w 1875 obie świątynie zostały mocą ukazu carskiego (zwanego kasacją Unii Brzeskiej lub Kościoła Unickiego) zagarnięte i przekształcone na prawosławie. Wszyscy wierni zaś zostali siłą zapisani do Cerkwi Prawosławnej. Stan taki trwał aż do 1918 roku, kiedy to zaborca ustąpił zostawiając świątynie w całkiem dobrym stanie. W Kamieniu niemal natychmiast przekształcono kościół na katolicki w wyniku czego w roku 1920 powstała oficjalnie parafia pod wezwaniem św. Michała Archanioła.

     Ważny również w historii naszej parafii był wątek kolonistów niemieckich, którzy przybyli na nasze ziemie w latach 70-tych XIX wieku. Tworzyli u nas spore kolonie i dlatego postanowili wybudować świątynię wyznania protestanckiego (Ewangelicko – augsburskiego). Staraniem pastora Rudolfa Gundlacha, który tworzył chełmską gminę tego wyznania, wybudowano świątynię, którą ukończono około 1884 roku, a która stanowiła coś w rodzaju katedry – głównego zboru. W okresie międzywojennym na terenach dzisiejszej naszej parafii zgodnie funkcjonowali katolicy (przejęli wszystkich byłych Unitów), protestanci, prawosławni i Żydzi.
W lipcu 1944 wycofujące się oddziały niemieckie zaminowały obie świątynie w Kamieniu, które w wyniku eksplozji uległy zniszczeniu, przy czym świątynia ewangelicka nadawała się jeszcze do remontu (straciła wieżę i dach). Zrządzeniem opatrzności władze PKWN zgodziły się na zamianę i objęcie przez parafię katolicką byłego kościoła ewangelickiego wraz z plebanią w zamian za tereny kompletnie zniszczonego kościoła w Kamieniu. W 1948 roku parafia dopełniła również wszelkich formalności prawnych nabywając za gotówkę tę posiadłość od Kościoła Ewangelicko – augsburskiego w Lublinie.

     Staraniem kolejnych ks. Proboszczów oraz ofiarnością parafian przez wiele lat trwała żmudna odbudowa kościoła parafialnego. Ostateczny swój kształt uzyskał on po odbudowie wieży nad wejściem, która nadała mu prawdziwie neogotycki charakter. Odbudowa wieży oraz budowa chóru parafialnego pod koniec lat 60-tych kończy trud odbudowy świątyni.

     Parafia Kamień jest zatem jedną z nielicznych, które w swej historii zmieniały swą siedzibę – kościół parafialny wraz z plebanią łącząc tym samym wiele narodowości, kultur i wyznań. Obecnie patrząc na zadbane budynki parafialne i jego piękne położenie trudno wyobrazić sobie trud poprzednich pokoleń by utrzymać i rozwijać wiarę katolicką w tej świątyni i sercach naszych wszystkich parafian. Za ten trud wielu rąk i serc Bogu niech będą dzięki.

     Oprac. ks. Piotr Iwaniszczuk

Parafia św. Michała Archanioła w Kamieniu
Przewiń do góry